Uitweg

Baas over je eigen lichaam
Magda is een gedreven kleuterjuf van negenentwintig jaar in een school van het Montessori-type in de Poolse hoofdstad Warschau. Zelfontwikkeling en respect voor de ander staat hoog in het vaandel in dit onderwijssysteem. Magda is totaal geen autoritaire leerkracht en heeft vermoedelijk daardoor een goede band met haar leerlingen, waaronder een weerbarstig jongetje. Ze maakt zich ondertussen toch wat ongerust omdat haar maandstonden uitblijven en de relatie met haar vriend een tweetal maanden geleden beëindigd werd. Dat kan maar één ding betekenen: ze is zwanger. In de gegeven omstandigheden wil ze absoluut geen kind op de wereld zetten. In het katholieke Polen is de wetgeving pas nog verstrengd waardoor een abortus er strafbaar en uitgesloten is. Magda zoekt naarstig op het internet of er geen middeltjes te vinden zijn die de zwangerschap zouden kunnen afbreken, maar het gaat eerder om bijgelovige rommel. Ze bezoekt regelmatig haar ouders, het is echter uitgesloten hun om raad te vragen en te betrekken bij haar probleem. Zij zouden ongetwijfeld een geboorte verkiezen. Op een bepaald ogenblik begint haar jongere zus Oli iets te vermoeden. Ze suggereert dat in Nederland abortus is toegelaten en perfect medisch veilig wordt uitgevoerd. Het kost natuurlijk wel wat en Amsterdam ligt niet naast de deur. Bovendien zal ze ook meerdere dagen verlof moeten vragen op school. Een lastige zaak.

Het album is getekend en geschreven door B. Carrot, het pseudoniem van Anat Segal (°1985) die een master behaalde aan het LUCA in Brussel. Haar tekenstijl verraadt een duidelijke invloed van Judith Vanistendael, docente beeldverhaal aan het LUCA. Dit is te herkennen aan de summiere en fijne aflijning van figuren, vaak geen kadrering, soms paginagrote tekeningen en een uitbundige inkleuring met waterverf. Carrot kan vooral de gemoedstoestand van haar figuren diepmenselijk en overtuigend in beeld brengen. Ze is zonder twijfel ook zelf erg begaan met wat haar personage moet doorstaan. Als lezer voel je mee hoe spannend het moet zijn voor Magda wanneer de weken verstrijken en er nog altijd geen oplossing is gevonden. Tegenover de buitenwereld zet ze een masker op en doet alsof er niets aan de hand is, maar het wordt almaar lastiger om de zwangerschap te onderbreken.

Het thema ongewenste zwangerschap is van alle tijden, het is echter enkel de vrouw die er letterlijk aan den lijve mee geconfronteerd wordt. Zij alleen worstelt met het verschrikkelijk dilemma een kind op de wereld te zetten en moeder te worden dan wel haar eigen leven en verdere ontplooiing eerst voort te zetten. De moederfiguur wordt daarin vaak gesublimeerd ten koste van een zelfbeschikkingsrecht. De middelen om een zwangerschap ongedaan te maken zijn de voorbije tientallen jaren gelukkig eenvoudiger en medisch verantwoord geworden, maar er bestaat nog heel wat weerstand in landen gedomineerd door autoritaire mannen of door een strikte religie. In Europa zijn landen zoals Polen en Hongarije daar een goed voorbeeld van. Polen werd tot voor kort geregeerd door de rechts-conservatieve katholieke partij PiS — partij Recht en Rechtvaardigheid — die gekant is tegen abortus, LGTBQI+, het homohuwelijk en dergelijke meer. Het is in dit Polen van 2019 en in die context dat het verhaal zich afspeelt en dat het album een sociale en ideologische boodschap heeft. Ondertussen is er sinds enkele maanden een nieuwe regering aan de macht in Polen onder leiding van premier Donald Tusk en is een democratisering in gang gezet. Maar het algemeen principe dat de vrouw vrij moet kunnen beschikken over haar eigen lichaam wordt nog op heel wat andere plaatsen in de wereld niet aanvaard.

Uitweg is een mooi album dat op een serene manier de verschrikkelijke tweestrijd in beeld brengt van een vrouw met een ongewenste zwangerschap.