Horizontale Collaboratie met Ex libris

Over leven en overleven Vast in een poging om orde in de chaos te scheppen heeft het menselijke brein de neiging om op zoek te gaan naar verklaringen, oorzakelijke verbanden en alles omvattende structuren. Dat is een van de redenen waarom we, zelfs na zoiets allesverwoestend als een oorlog, eerder een zicht hebben op het algehele verloop ervan dan dat we aandacht hebben voor de verhalen van Jan met de pet. Toch valt een oorlog evengoed te verhalen vanuit het perspectief van de gewone man of vrouw. En jawel, dat vrouwenperspectief is hier de focus. In de woorden van hoofdpersonage Rose: “We zijn vrouwen, dat [vechten] is wat we doen. Zonder medailles.” Het verstandig opgebouwde scenario van Navie (Virginie Mosser) focust op vrouwen, specifiek enkele bewoonsters van een en hetzelfde appartementsblok. Rose zit gevangen in een liefdeloos huwelijk. Nu de oorlog haar man buiten beeld stelt, valt ze heimelijk voor een Duitse inlichtingenofficier. De vrouwen in haar omgeving zijn joods, werkzaam in het plaatselijke nachtleven of ze stellen hun vertrouwen in Pétain. Nog anderen worstelen met hun geaardheid, zijn actief in het verzet of hebben te maken met een brute echtgenoot. Kortom, ieder van de deze vrouwen gaat (noodgedwongen of vrijwillig) anders om met de oorlogssituatie. Rose springt haar flatgenotes bij waar ze kan en lijkt alles op een rijtje te hebben. Omdat ze haar buren zoveel helpt, valt Roses veranderende gedrag hun aanvankelijk niet op, maar zal dat zo blijven? En hoe zullen de veranderende oorlogsomstandigheden Roses toekomst bepalen? Via de verhalen van de flatbewoonsters toont Navie de vele overlevingsstrategieën zonder een nadrukkelijk waardeoordeel op te hangen. Wat ze niet zegt, is even sterk aanwezig dan wat ze duidelijk vermeldt. De toon lijkt zacht, maar dreiging is permanent voelbaar. Dat heet dan een knappe opbouw door de scenariste. Carole Maurel tekende eerder al De Juffrouw en het knappe Wachten op Bojangles en gaat op datzelfde elan verder. Ook hier hetzelfde kenmerk als bij het scenario. De tekeningen lijken lieflijk, maar de dreiging is ook hier aanwezig. Let bijvoorbeeld op de hints naar huiselijk geweld, of op de cover die verwijst naar de typische affiches uit de jaren 1930. Maurel is opvallend sterk in het overbrengen van subtiele en behoorlijk kunstige beeldtaal, bijvoorbeeld in de scène met de witte silhouetten met de kloppende harten. Dat maakt indruk en schuurt aan tegen de scheidingswand tussen strip en graphic novel. Andermaal een mooie vondst van Lauwert Uitgeverij.

Horizontale collaboratie was een fenomeen in Frankrijk die zich in de Tweede Wereldoorlog voordeed toen vrouwen een seksuele relatie aangingen met de Duitse bezetters. Om die reden gingen ook vele Franse jongemannen bij het Franse verzet. Dit album belicht deze dramatiek en speelt er dieper op in. We volgen Rose, een Franse vrouw, die zich net zoals vele andere vrouwen, tijdens de Tweede Wereldoorlog zo goed en kwaad mogelijk de eindjes aan elkaar probeert te knopen. Sinds haar man weg is naar Duitsland, zorgt ze alleen voor haar zoontje Lucien. Om zich nuttig te maken, verzorgt ze haar medemens in haar beroep als verpleegster. Tot ze op een dag geconfronteerd wordt met de Duitse officier Mark, die joden opspoort om ze te kunnen vervolgen. Op slag wordt haar hart vervuld met liefde voor Mark, wat ook wederzijds het geval is. Het begin van een onmogelijke liefde ? Het zal in ieder geval niet eenvoudig zijn, want naast het appartement van Rose liggen er veel ogen op de loer. De oudere dame Flament is daar 1 van, die zich bezighoudt met zaken die het daglicht niet mogen zien. Buurvrouw Andrée vraagt om haar kelder te mogen gebruiken om dieren – toen een illegale praktijk om zelf vlees te kunnen verkrijgen – te kunnen kweken, maar dat weigert ze consistent. Haar blinde man Camille zal zelf niet zien wat er rondom hem gebeurt, maar hij heeft een aangeboren talent om zaken aan te voelen. Hij heeft een goede band met de jongere meisjes Joséphine en Simone, die op hun beurt onderling ook meer dan vriendschap blijken te beleven. Ook de vriendinnen van Rose, Judith en Sarah – die trouwens jood is - merken dat hun vriendin de laatste tijd langer weg zit dan normaal… als dit maar goed komt! De focus in dit album ligt duidelijk op de vrouwen en hun leven tijdens de oorlog. Ook zij vochten hun eigen strijd iedere dag als vrouw, maar dan zonder de medailles. In het album komt niet de ware gruwel van de oorlog naar boven, maar beleeft iedereen op zijn beurt zijn eigen moeilijkheden. Scenariste Navie (Virginie Mosser) verweeft de verhalen van de vele persoonlijkheden mooi tot 1 geheel in dit verhaal. Het is wel duidelijk pro vrouw en contra man, want de mannen worden nogal negatief voorgesteld. Het kan bewust zijn of niet, maar het personage van Mark wordt daarbij niet voldoende uitgewerkt waardoor je niet meteen een band hebt bij de liefde tussen Mark en Rose. Het moet wel gezegd, op het eind komen een paar mooie plottwists die veel goed maken. De tekeningen en inkleuring van de personages door Carole Maurel komen zacht en vriendelijk over, wat het aangenaam lezen maakt. Daarbij komen sommige scènes mooi in beeld, zoals een intieme scène tussen Rose en Mark, die afgesloten wordt met een verdwaasde blik van Lucien die kijkt naar een hand op een bol lichaam. Blijkt op de volgende pagina dat dit de zwangere buik is van Sarah die aan het passen is op Lucien.. Dit is opnieuw een degelijk album die we niet vertikaal gaan klasseren, maar mooi horizontaal in de reeds knappe rij van Lauwert Uitgeverij. PS: de brief die vooraan het album zit, lees je best aan het eind van het album !""